Vậy làm làm các nào để luyện tập dạng bài tập Matching Heading hiệu quả nhất?
Khi làm bài Reading IELTS, bạn sẽ thấy có dạng bài tập matching heading ở passage (bài đọc) nào đó (trong nguyên bài test IELTS Reading Academic dạng bài này hay nằm ở passage 2) và bố cục sắp xếp đề của nó rất khác với các passage thông thường. Thường thì bố cục sẽ là Passage được in trước rồi mới đến các câu hỏi in phía sau. Tuy nhiên, passage nào mà có dạng bài Matching Heading thì luôn luôn là Matching heading được in ngay đầu tiên, rồi mới đến bài đọc, cuối cùng là các câu hỏi của các dạng bài tập còn lại.
Hồi trước mình không để ý điều này vì nghĩ là in hay để ở đâu cũng vậy thôi, và do matching headings là dạng bài khó nên mình hay làm sau cùng. Tuy nhiên khi đã thành thạo IELTS rồi thì mình thấy cách sắp xếp như vậy là cực kỳ khôn ngoan của các Giám khảo ra đề IELTS và điều này là để giúp thí sinh đọc hiểu một cách tốt nhất, chứ không phải đánh đố thí sinh đâu. Ngoài ra, việc để bài matching headings làm sau cùng là một cái dở của mình khiến mình làm bài này sai nhiều. Sau này rút kinh nghiệm ra rồi thì mình chẳng còn ngán Matching Headings nữa. Kinh nghiệm ở đây là đặt bài Matching Heading trước bài đọc mang ý nói trình tự đọc mà bạn nên làm là xử lý matching heading trước các bài tập khác và làm nó song song với quá trình đọc toàn bộ bài đọc. Cụ thể là thế này:
1) đọc danh sách các headings,
2) đọc bài, đọc đoạn nào là tìm heading đoạn đó ngay và ghi đáp án xuống,
3) kiểm tra và hoàn tất đáp án của bài tập matching headings,
4) chuyển sang làm các câu hỏi của các dạng bài tập còn lại (nhớ là vẫn so sánh bài nào dễ làm trước, khó làm sau nha).
Điều này đóng vai trò siêu quan trọng trong việc giúp bạn hạn chế tối đa số lần đọc bài mà vẫn có đủ thông tin trả lời chính xác tất cả câu hỏi. Như thế này nhé, đầu tiên bạn đọc danh sách các headings là bạn đã biết sơ được bài đọc nói về gì và dàn ý chung của nó như nào. Tiếp theo bạn đọc bài, đọc đoạn nào xong, lập tức quay qua dò list headings, thấy cái heading nào khớp là chọn ngay. Cách để chọn là tìm câu topic sentence của đoạn đó, và cái heading chính xác phải là cái mà paraphrase từ topic sentence ra. Heading nào chọn rồi thì gạch đi để khi bạn đọc đoạn tiếp theo thì sẽ không nhìn heading đó nữa. Cứ tiếp tục như vậy cho đến đoạn văn cuối cùng của bài đọc. Đây chính là quá trình song song 'một công đôi việc', vừa đọc bài vừa làm matching heading. Qúa trình này tất nhiên là sẽ mất thời gian do matching heading là dạng bài tập hỏi general information, đòi hỏi bạn phải hiểu, nhưng khi đã làm xong bài này thì các bài tập sau bạn sẽ xử lý rất nhanh do bạn đã đọc hết toàn bộ bài, những câu hỏi sau bạn đã biết được thông tin ở đâu và khoanh vùng check đáp án rất nhanh. Đây chính là khó bước đầu, dễ bước sau. Nếu bạn làm các dạng bài khác trước bài matching heading (như cái cách mà mình hồi thời ngu ngơ hay làm) thì bạn sẽ tốn nhiều thời gian hơn do số lần đọc nhiều hơn, dẫn đến là các bài tập kia bạn sẽ làm đúng, còn bài matching heading thì tan nát. Điểm đau thương là matching heading thường ít khi nào dưới 5 câu (do bài đọc IELTS ít khi nào chỉ có 5 đoạn trở xuống) mà một câu sai là sẽ sai luôn câu khác nên thường là sai chẵn, ít sai lẻ. Vậy nên làm bài này mà không khôn ngoan là sẽ tốn nhiều thời gian mà khả năng sai lại cao nữa.
Để có cái nhìn thực tế về cách giải matching heading, mời bạn xem cách mình giải câu 14 - 20 đề IELTS Reading Passage 2 - Test 2 - cuốn IELTS Cambridge 11.
Đầu tiên mời các bạn đọc đề.
Bước 1: Đọc danh sách Headings
Như mình đã nói, từ vựng trong đề luôn dễ hơn từ vựng trong bài đọc nên nếu bạn đọc toàn bộ các heading trên mà vẫn không hiểu được, số lượng từ mới bạn không biết (mà cũng không đoán nghĩa được) quá 20% tổng số từ, thì bạn nên tập trung vào việc học thêm từ vựng hơn là giải đề.
Khi đọc heading bạn có thể gạch chân keyword, nhưng kinh nghiệm của mình là đừng gạch mà chủ yếu là hiểu ý tổng thể của cái heading đó, làm điều này bạn sẽ tránh việc đi tìm từ trong bài đọc, vì chắc chắn là từ trong heading và từ trong bài đọc sẽ paraphrase lẫn nhau chứ không y chang. Cái quan trọng của bài tập matching heading là hiểu ý, tức là bạn phải hiểu ý tổng quát của cả đoạn, chứ không phải chỉ 1 - 2 câu hay từ vựng đơn lẻ, và hiểu ý của các heading để ráp chúng với nhau. Thật ra mình thấy heading đã ngắn ngủn rồi, cũng toàn là keywords nên nếu gạch dưới keyword thì chẳng khác gì gạch nguyên cả heading.
Bước 2: Skim bài đọc - Chọn Heading
Bây giờ đọc qua bài đọc, bạn làm theo tuần tự từng bước sau:
Đọc từ trên xuống dưới, đọc đoạn đầu tiên trước và nắm ý sơ sơ, sau đó quay lại danh sách các heading và lướt qua để xem heading nào khớp nhất. Thấy em heading là trùng khớp ý là ghi vào answer sheet và gạch ngay cái heading đó đi để các đoạn sau bạn không lướt mắt qua nó nữa. Đoạn nào không biết thì cứ để đó nhảy qua câu kế tiếp. Đến cuối cùng thì mình sẽ dùng phương pháp loại suy cho những đoạn mà mình chưa có đáp án.
Cách để chọn heading chính xác. Trong đoạn văn chắc chắn sẽ có 1-2 câu mà là paraphrase của cái heading ( thường đó chính là topic sentence của đoạn). Vậy nhiệm vụ của bạn là đi tìm heading nào mà được paraphrase trong bài.
The identity of the moai builders was in doubt until well into the twentieth century…..Modern science – linguistic, archaeological and genetic evidence – has definitively proved the moai builders were Polynesians, but not how they moved their creations. / Danh tính của những người tạo ra các bức tượng moai vẫn còn là ẩn số cho đến tận thế kỷ XX…..Khoa học hiện đại - những bằng chứng về ngôn ngữ học, khảo cổ học và di truyền học - đã cuối cùng chứng minh rằng người Polynesia là những người đã tạo nên những bức tượng này, nhưng cách họ di chuyển chúng vẫn chưa được phát hiện ra.
Từ quan trọng ở đây là ‘definitively’ (adv): Theo từ điển Cambridge từ này có nghĩa là ‘theo một cách mà không thể thay đổi được’, tức là ‘cuối cùng, chốt lại, không bàn đến nữa’.
Vậy, đọc qua một lượt heading thì ii - An updisputed answer to a question about the moai là trùng khớp nhất.
- An undisputed anwser (câu trả lời thống nhất) = has definitively proved (đã cuối cùng chứng minh)
- About the moai thì cụ thể hơn chính là The identity of the moai builders (Danh tính của những người tạo ra các bức tượng moai)
Bây giờ đọc tiếp qua đoạn B
When the islanders cleared the forests for firewood and farming, the forests didn’t grow back. As trees became scarce and they could no longer construct wooden canoes for fishing, they ate birds. Soil erosion decreased their crop yields. Before Europeans arrived, the Rapanui had descended into civil war and cannibalism, he maintains.
Khi những cư dân trên đảo chặt phá rừng để lấy củi đốt và trồng trọt, những khu rừng này đã không mọc lại được. Vì lượng cây cối trở nên cạn kiệt, họ không thể làm thuyền bè bằng gỗ để đánh cá nữa nên chuyển sang ăn chim chóc. Sự xói mòn đất làm giảm năng suất trồng trọt. Ông cho rằng trước khi người châu Âu đến, người Rapanui đã rơi vào cuộc nội chiến và ăn thịt lẫn nhau.
Những câu trên cho thấy việc chặt phá cây cối lấy đất trồng, rồi đất trồng bạc màu và bị sói mòn khiến cho người dân Rapanui bị mất nguồn thức ăn. Họ không trồng được thực phẩm, cũng không có cây để lấy gỗ làm thuyền nên không bắt cá ăn được. Họ chuyển qua ăn những con chim, rồi túng quá họ chuyển qua ăn thịt lẫn nhau (ăn thịt người: cannibalism). Vậy nên heading phù hợp là ix - diminishing food resources.
Bẫy sẽ được gài ngay heading The future of Easter Island vì bạn đọc thấy câu cuối: The collapse of their isolated civilisation, Diamond writes, is a ’worst-case scenario for what may lie ahead of us in our own future’. / Diamond viết rằng, sự sụp đổ của nền văn minh bị cô lập của họ chính là ‘một viễn cảnh tệ hại nhất đối với những gì loài người sẽ phải đối mặt trong tương lai’. Câu này ý là nhà khoa học này nói thảm cảnh của Rapanui có thể là tương lai của chính chúng ta (tức là nền văn minh mà con người hiện đại mình đang sống), chứ không phải là tương lai của Đảo Phục Sinh.
Tiếp theo đến đoạn C
Đoạn này rất dễ xác định topic sentence vì nó chính là câu đầu tiên và bao phủ ý toàn đoạn văn và heading là câu paraphrase lại câu topic sentence này.
The moai, he thinks, accelerated the self-destruction. / Ông cho rằng những bức tượng kia đã đẩy mạnh quá trình tự huỷ hoại.
Nói tóm tắt là đoạn này nói về việc các bức tượng moai khiến cho đời sống người dân ở đây thảm hơn như thế nào. Các bức tượng là cách để các thủ lĩnh bộ lạc cạnh tranh quyền lực với nhau, tượng ai làm càng to thì người đó càng có quyền. Theo Diamond thì cách vận chuyển các bức tượng này đòi hỏi lượng lớn người và gỗ. Do đó càng xây tượng thì người dân càng phải chặt cây, càng phải tốn nhiều thức ăn để nuôi nhân công. Khi hết gỗ thì xảy ra nội chiến, những bức tượng này bị lật ngã, cho đến TK 19 thì chẳng cái tượng nào đứng. Vậy heading cho câu này là viii - how the statues made a situation worse.
- self-destruction = situation worse
- the statues = the moai
Cùng qua đến đoạn D, lúc này bạn thấy là càng làm thì danh sách các heading chúng ta phải đọc sẽ ngắn lại và dễ đọc hơn, nếu có phải đánh lụi thì xác suất trúng sẽ cao hơn.
Đoạn D cũng dễ đọc do topic sentence chính là câu cuối cùng với từ chuyển (transitional word) là In short (nói tóm lại).
In short, Hunt and Lipo argue, the prehistoric Rapanui were pioneers of sustainable farming. / Nói tóm lại, Hunt và Lipo lập luận, người Rapanui tiền sử chính là những người tiên phong trong hoạt động canh tác nông nghiệp bền vững.
Bạn sẽ đọc thấy các dẫn chứng cụ thể cho những hoạt động nông nghiệp bền vững này của họ ở các câu trên: tạo ra hàng nghìn đê chắn gió hình cung bằng đá rồi trồng trọt phía trong chúng, sử dụng đá núi lửa vỡ để giữ cho đất ẩm ướt. Đáp án cho câu này chắc chắn là i - Evidence of innovative environment management practices. Ở đây chúng ta có từ 'practice' là danh từ, theo từ điển Cambridge thì có nghĩa khác là action tức là hành động/ biện pháp, chứ nếu dịch theo nghĩa 'thực hành' hay 'luyện tập' thì nhiều khi lại thấy khó hiểu.
- sustainable farming = environment management practices
- innovative = pioneer (nói về một ý tưởng, giải pháp, hành động mang tính đổi mới, chưa được làm trước đó)
Mình đọc tiếp xuống đoạn E mà chưa chọn được heading nào nên mình để trống và đọc tiếp xuống đoạn F
Transitional word ngay đầu câu là Moreover thì khả năng cao đây chính là câu topic sentence nên mình sẽ đọc kỹ câu này.
Moreover, Hunt and Lipo are convinced that the settlers were not wholly responsible for the loss of the island’s trees. / Hơn nữa, Hunt và Lipo tin rằng những cư dân không phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về sự biến mất của cây cối trên đảo.
Bạn đọc tiếp xuống toàn đoạn sẽ thấy những lý giải cho các yếu tố bên ngoài gây ra thảm cảnh của người Rapanui.
The rats arrived along with the settlers....They would have prevented the reseeding of the slow-growing palm trees and thereby doomed Rapa Nui’s forest, even without the settlers’ campaign of deforestation. No doubt the rats ate birds’ eggs too. / Những con chuột theo dân di cư đến đây. Chúng đã cản trở tiến trình trồng lại những cây cọ phát triển chậm và theo đó phá hủy rừng trên đảo Phục Sinh mà thậm chí chẳng cần chờ dân di cư phá rừng. Chẳng nghi ngờ gì về việc loài chuột còn ăn cả trứng của loài chim nữa. --> Đọc đến đây bạn phải nhớ đến đoạn B nói về việc cạn kiệt thức ăn, người Rapanui đã phải ăn cả thịt chim khi tình hình tệ hơn, giờ đến cả chuột ăn cả trứng chim thì chim không thể sinh sản để có cái cho con người ăn. Chính loài chuột đã góp phần làm suy kiệt nguồn thức ăn của người Rapanui.
....until the arrival of the Europeans, who introduced deadly diseases to which islanders had no immunity. Then in the nineteenth century slave traders decimated the population / cho đến cuộc đổ bộ của những người châu Âu, họ đã đem đến những bệnh dịch chết người mà cư dân đảo không hề miễn dịch với chúng. Sau đó vào thế kỉ XIX, những kẻ buôn nô lệ đã khiến cho dân số bị sụt giảm nghiêm trọng. --> Thêm 2 yêu tố nữa khiến cho người dân Rapanui chết đi là bệnh dịch do bên ngoài truyền vào và những kẻ buôn nô lệ.
Đọc đến đây bạn sẽ thấy 3 yếu tố: chuột, bệnh dịch và kẻ buôn nô lệ là những yếu tố bên ngoài mà vượt quá sự kiểm soát của người dân, nên heading sẽ là vii - Destruction outside the inhabitants' control.
Bây giờ còn đoạn E và đoạn G, hai đoạn này không khó nhưng đòi hỏi bạn phải liên kết các ý ở đoạn khác thì mới hiểu đúng và chọn đúng đáp án, mình sẽ làm song song 2 đoạn này nhé.
Đến đây bạn sẽ thấy là mình còn 2 đoạn và 4 heading, chúng ta sẽ tiếp tục loại suy để chọn được đáp án cuối cùng. Để chọn cho chính xác bạn làm theo phương pháp 'In any cases, it can't be this answer' (dịch thoáng thì nghĩa là 'sống chết thế nào thì cũng không thể là đáp án này). Đây là phương pháp loại từ từ đi các phương án ít có khả năng đúng nhất cho đến khi cái nào còn lại cuối cùng thì chính là đáp án đó. Phương pháp này siêu hiệu quả khi mà bạn đọc hoài mà vẫn chưa chọn được đáp án nào đúng, vậy thì cách làm là đọc và lựa ra đáp án nào sai, lựa tiếp cái sai cho đến cái cuối cùng thì nó là đáp án đúng. Giờ cùng áp dụng nhé.
Mình đọc đoạn E và sẽ thấy đoạn này mô tả cách các bức tượng này được di chuyển, cụ thể hơn là di chuyển theo chiều thẳng đứng. Cần khoảng 18 người, những sợi dây thừng và luyện tập, v.vv... Vậy thì chắc chắn nó không thể là 2 heading "the future of ...." rồi vì đâu có nói về viễn cảnh tương lai. Vậy chỉ còn lại heading iv - A theory which supports the local belief và vi - two opposing views about the Rapanui people. Giữa 2 headings này thì vi là heading ít có khả năng đúng vì trong đoạn văn chả thấy nói gì về 2 quan điểm trái ngược nhau cả, chỉ nói về nghiên cứu và quan điểm của Hunt và Lipo thôi. Loại đến cuối cùng thì còn lại đáp án iv - A theory which supports the local belief.
Đó là áp dụng phương pháp loại suy, còn lý giải chính xác thì bạn đọc hai câu:
They also believe that moving the moai required few people and no wood, because they were walked upright. On that issue, Hunt and Lipo say, archaeological evidence backs up Rapanui folklore. / Họ cũng tin rằng việc di chuyển tượng đá chỉ đòi hỏi rất ít người mà không cần đến gỗ, bởi vì những bức tượng được kéo đi thẳng đứng. Về vấn đề này, Hunt và Lipo nói rằng các bằng chứng khảo cổ cho thấy các truyền thuyết của người Rapanui là có thật.
Câu heading chính là câu paraphrase từ đây:
Rapanui folklore = the local belief.
supports = backs up
archaeological evidence/ recent experiments = a theory
Cái experiment (thí nghiệm) hay theory (lý thuyết) ở đây chính là thí nghiệm phương pháp di chuyển các bức tượng theo chiều thẳng đứng chỉ bằng sức người và các sợi dây thừng mà Hunt & Lipo thực hiện.
Local belief hay folklore ở đây chính là truyền thuyết mà người dân địa phương tin rằng là những bức tượng này tự bước đi (đọc lại đoạn A, câu: 'local folklore maintains that the statues walked'). Nay thí nghiệm của Hunt & Lipo đã chứng minh được là có thể di chuyển nó theo chiều thẳng đứng và đúng là nhìn từ xa thì trông như bức tượng tự bức đi ấy.
Muốn mường tượng rõ hơn cách các bước tượng Moai khổng lồ này được di chuyển theo chiều thẳng đứng, bạn click vào đây xem clip youtube này nhé. Ngoài ra, National Geographic đã tổng hợp 5 lý thuyết nổi tiếng nhất về cách làm sao di chuyển các bức tượng Moai (chủ đề này từng 1 thời rất hot và thu hút nhiều sự quan tâm do sự bí ẩn làm sao mà người tiền sử có thể di chuyển những bức tượng nặng nhiều tấn đi quãng đường xa như vậy khi họ không có nhiều nguồn lực). Bạn xem clip của National Geographic ở đây.
Đến đây thì chỉ còn đoạn G thôi và nói thiệt là siêu dễ để chọn đúng đáp án.
Bạn chỉ còn 3 headings để thực hiện 'In any cases, it can't be this answer'. Đọc nội dung đoạn này ta thấy nó không hề đề cập gì đến tương lai, viễn cảnh sau này của Moai hay đảo Phục Sinh, mà chủ yếu là nói về những nhận định của Hunt & Lipo, do đó ta loại ngay 2 headings "The future ..." và chọn đáp án còn lại là heading vi - Two opposing views about the Rapanui people.
Lý giải chính xác hơn thì bạn đọc câu này:
Hunt and Lipo’s vision, therefore, is one of an island populated by peaceful and ingenious moai builders and careful stewards of the land, rather than by reckless destroyers ruining their own environment and society. ‘Rather than a case of abject failure, Rapu Nui is an unlikely story of success’, they claim. / Vì vậy, điều mà Hunt và Lipo thấy đây là một hòn đảo được cư trú bởi những thợ tạc tượng moai lành nghề, ôn hoà và những quản gia cẩn thận chăm sóc cho vùng đất của mình, chứ không phải là những kẻ hủy diệt vô tâm mà phá hoại môi trường và xã hội của chính mình. Họ cho rằng ‘Rapu Nui là một câu chuyện không có cái kết thành công hơn là một trường hợp thất bại thảm hại’.
Để hiểu lý do tại sao heading câu này là Two opposing ideas thì bạn phải đọc kỹ ngay những chỗ 'rather than' và đọc lại ngay đoạn B với câu: "US scientist Jared Diamond believes that the Rapanui people – descendants of Polynesian settlers – wrecked their own environment / Nhà khoa học Mỹ Jared Diamond tin rằng những người Rapanui – hậu duệ của cư dân Polynesia – đã tàn phá môi trường của chính họ." --> Điều này cho thấy 2 luồng quan điểm trái ngược về người Rapanui của các nhà khoa học. Diamond cho rằng người Rapanui tự phá huỷ môi trường sống, làm tượng nhiều và khiến tình hình tệ hơn; trong khi Hunt & Lipo có quan điểm không thể đổ hết lỗi cho họ và người Rapanui có nhiều đóng góp tích cực trong việc chăm sóc vùng đất của mình.
Bạn muốn luyện tập làm dạng bài Matching Heading thì click vào đây nhé.
Chúc các bạn học tốt.
Bài do Admin Be Ready IELTS viết.
